Szkoła Podstawowa nr 5 im. Henryka Sienkiewicza

Dojrzewanie to trudny czas. Nastolatek zmaga się ze zmianami swojego ciała, martwi się, czy jest taki jak inni. Próbuje odpowiedzieć na pytania: kim, jaki jestem. Szuka swojej tożsamości, miejsca w grupie rówieśniczej, a jednocześnie buduje niezależność i separuje się od rodziców. Jeśli na ten czas nakłada się depresja, jest jeszcze trudniej. Jakim być rodzicem w relacji z nastolatkiem, który jest stale poirytowany, ciągle się obwinia, krytykuje i izoluje?

            Relacja z rodzicem jest niezwykle ważnym elementem przechodzenia przez dziecko okresu adolescencji. To, jakim będziemy rodzicem w tym trudnym czasie, może albo bardzo pomóc, albo pogłębić problemy naszego dziecka.

Twórca teorii schematów Jeffrey E. Young opisał pięć podstawowych potrzeb emocjonalnych: więzi i bezpiecznego przywiązania do innych (1), autonomii, kompetencji i poczucia tożsamości (2), wolności wyrażania prawdziwych potrzeb i emocji (3), spontaniczności i zabawy (4) oraz realistycznych granic i samokontroli (5). Jeśli jako rodzice zadbamy o ich zaspokojenie w wystarczający sposób, to tak, jakbyśmy kupili dziecku bilet na życie, w którym potrafi zbudować zdrowe, bliskie relacje, zadbać o siebie, czerpać satysfakcję i przyjemność z życia.

Każda z potrzeb jest niezwykle ważna. W wieku dojrzewania autonomia odgrywa niebagatelną rolę, ale nie bez powodu więź i bezpieczne przywiązanie wymienione są na pierwszym miejscu.

Więź działa jak parasol ochronny w trudnych sytuacjach życiowych, przed którymi nie uchronimy ani siebie, ani naszych dzieci. Dzięki wystarczająco dobrej więzi możemy pomóc nastolatkowi przejść przez burze i huragany życiowe tak, by mniej go pokiereszowały i by czuł się mniej samotny.

Empatyczna rozmowa z nastolatkiem

            Empatii uczymy się w sposób naturalny, kiedy jej doświadczamy. Jeśli nie mieliśmy w naszym życiu kontaktu z empatycznymi ludźmi, możemy rozwijać ją zarówno wobec siebie, jak i wobec nastolatka. Tych kilka kroków pomoże ćwiczyć się w empatycznej rozmowie z nastolatkiem:

- zauważ emocje nastolatka; zaakceptuj wszystkie, szczególnie te, które wydają ci się niezrozumiałe, obce: „Mam wrażenie, że jesteś zdenerwowany/zawiedziony/wściekły/smutny…”;

- pomóż nastolatkowi zebrać myśli i połączyć je z uczuciami: „jesteś zdenerwowany, bo nie wiesz, jak wyjaśnić swoją nieobecność w szkole przez ostatnie trzy tygodnie?”, „Trudno jest ci wrócić do szkoły po tak długiej przerwie…”;

- opisz, co czujesz: „Przykro mi, gdy widzę, jak cię to męczy…”, „Dziękuję, że mówisz mi, co cię trapi…”, „Cieszę się, że możemy przez to przejść razem”;

- zapytaj, czy możesz pomóc.

            Często nastolatek nie będzie chciał naszej pomocy, ale będzie chciał się wygadać, jak każdy z nas. Jeśli nie będzie chciał rozmawiać, zostaw „uchylone drzwi” i powiedz: „OK, rozumiem, że nie masz ochoty o tym rozmawiać. Daj znać, jak będziesz chciał”.

            Emocje porządkują, a nie dezorganizują nasz świat. Sprawiają, że lepiej rozumiemy siebie i innych. Świadomość emocji i otwartość na nie sprawia, że podejmujemy w życiu lepsze decyzje i budujemy bliskie więzi z ludźmi. Pozwólmy więc dziecku wyrażać wszystkie swoje emocje, nie karząc go za nie złością, krytyką czy wycofywaniem się z kontaktu.

Bibliografia: Psychologia dziecka, 2/2020.

Przygotowała: pedagog Katarzyna Kudla